Już wiesz, jak wyglądają poszczególne etapy partycypacji. Teraz czas na to, aby sprawdzić je w praktyce.
W dalszej części kursu przeprowadzimy Cię przez cały proces tak, abyś zadecydował wraz ze swoją społecznością szkolną, która z trzech przestrzeni uczenia się w Waszej szkole wymaga najpilniejszej zmiany. Pozwoli Ci to podjąć decyzję, którą z dalszych ścieżek kursu przejść w pierwszej kolejności. Czy na początek warto skupić się na przestrzeni architektonicznej, wirtualno-technologicznej czy społecznej?
Gotowy?
Zatem do dzieła!
Wszyscy członkowie szkolnej społeczności mają wpływ na to, jakim miejscem będzie Twoja szkoła. Wszyscy, a więc: dyrekcja, nauczyciele, pedagodzy, bibliotekarze, woźni i przede wszystkim – uczniowie.
Zawiąż zespół składający się z przedstawicieli szerokiego grona interesariuszy.
Ściągnij dokument i wypełnij listę członków swojego zespołu.
Masz już zespół, który będzie współpracować. Czas na określenie celu zmiany.
Aby to zrobić – stwórzcie listę dziesięciu najważniejszych obszarów, które wymagają zmiany. Następnie wybierzcie od jednego do trzech, które uznacie za najpilniejsze.
Ściągnij dokument i wypełnij go wraz z zespołem
Kolejnym krokiem będzie dobranie do realizacji celu odpowiedniej techniki partycypacyjnej.
Zapoznaj siebie i zespół z różnymi technikami partycypacyjnymi. Zdecydujcie, które z nich wybierzecie do realizacji wybranych celów.
To metoda pozwalająca na współdecydowanie o budżecie (lub jego części) szkoły. Skala takiego działania może być bardzo różna: od udziału w decydowaniu o funduszach całej szkoły i ich priorytetach, przez tworzenie hierarchii wydatków, po wyodrębnienie jakiejś, nawet niewielkiej części budżetu i oddanie jej w ręce szkolnej społeczności. Warto, by w takim działaniu brali udział reprezentanci wszystkich grup – uczniowie, nauczyciele, rodzice, inni pracownicy szkoły. Proces zakłada kilka etapów. Pierwszym z nich jest zapoznanie uczestników ze wszystkimi dziedzinami, które budżet obejmuje (na przykład poprzez możliwość zadawania pytań odpowiednim ekspertom). Następnie przez mechanizm głosowania uczestnicy hierarchizują dyskutowane kategorie i wybierają te, którym nadawany jest najwyższy priorytet.
Wariant, który zakłada wyodrębnienie części budżetu szkoły i zaplanowania sposobu jego wydatkowania, można zrealizować inspirując się przebiegiem prac nad budżetem partycypacyjnym w różnych miastach Polski. Członkowie szkolnej społeczności mogą najpierw zgłaszać pomysły działań i zmian wraz ze szczegółowym planem i harmonogramem wydatków, które następnie są konsultowane z ekspertami i w końcu poddawane głosowaniu.
Oprócz bezpośredniego skutku takich działań partycypacyjnych, jakim jest adekwatne do potrzeb rozdzielenie środków finansowych, stosowanie tej techniki przynosi także inne, długofalowe rezultaty. Jednym z nich jest budowanie zaufania do władz szkoły i poczucia przejrzystości podejmowanych decyzji.
Jest to technika wspierająca działania związane ze zmianą i projektowaniem przestrzeni, np.: rewitalizacji, remontu, reorganizacji budynku szkolnego. Zakłada ona zebranie w jednym miejscu specjalistów różnych dziedzin (prawników, architektów, urzędników, artystów, działaczy społeczności szkolnej) i zaproszenie ich do wspólnej, moderowanej rozmowy. W jej efekcie powstają konkretne zalecenia i propozycje odnośnie przedmiotu konsultacji, np. wybranego obszaru przestrzeni szkolnej. Metoda ta pozwala na zebranie w początkowej fazie procesu planowania praktycznych pomysłów i przedstawienie różnych punktów widzenia. Zachęca także do włączania się i współpracy przedstawicieli różnych grup, które do tej pory ze sobą nie współpracowały.
W procesie, w zależności od skali i potrzeb, może uczestniczyć różna liczba osób. Różny może być także czas trwania takiego procesu, zawsze jednak jest on cyklem tematycznych dyskusji. W czasie spotkań wszyscy uczestnicy mają okazję do przedstawienia swojego punktu widzenia i swoich potrzeb, ale także poznania i zrozumienia potrzeb pozostałych. Wspólnie też wypracowują rekomendacje dotyczące projektu.
Jej celem jest debata na określony temat. Polega na zbieraniu opinii i dyskusji wokół nich, przyczyniając się jednocześnie do budowania relacji pomiędzy społecznością. Technika ta ma charakter zbliżony do nieformalnego spotkania dla 8-10 osób. Składa się z trzech etapów: wypowiadania przez każdego uczestnika własnego stanowiska, komentowania stanowisk innych i podsumowania w otwartej dyskusji. Nie jest to metoda, która służy do osiągania porozumienia czy podjęcia decyzji, ale jest metodą nastawioną na dialog i on sam w sobie jest celem.
W czasie dyskusji uczestników obowiązuje sześć podstawowych zasad:
Organizując Kawiarnię obywatelską musimy wcześniej odpowiednio zaaranżować przyjazną przestrzeń. Najważniejszy w niej będzie stół, przy którym wspólnie usiądą wszyscy uczestnicy spotkania. Warto też zadbać o przekąski i napoje.
Do spotkań Kawiarni dobrze jest zaprosić wszystkich zainteresowanych i jeśli okaże się, że jest ich odpowiednio dużo, warto pomyśleć o organizacji dyskusji w podgrupach lub po prostu serii spotkań.
Prowadzący Kawiarnię Obywatelską (może to być rodzic albo uczeń) rozpoczyna spotkanie od przedstawienia uczestnikom tematu, formy i czasu spotkania a także sześciu zasad dyskusji.
W razie problemów ze zdyscyplinowaniem grupy, gdy na przykład uczestnicy mówią jednocześnie, można użyć niewielkiego, symbolicznego przedmiotu przekazywanego kolejnym osobom, będzie znakiem posiadania w danym momencie głosu w dyskusji. Warto na zakończenie zapytać wszystkich uczestników, aby po kolei powiedzieli, co wyniosą z tej dyskusji i co było dla nich najciekawsze.
Technika ta daje możliwość szerokiego podejścia do procesu partycypacyjnego, a jej główną cechą jest pełne zaangażowanie uczestników w określenie tematów i zakresu działania. Liczba uczestników tej techniki może być dowolna, trzeba jednak do niej dostosować tryb pracy. Rola inicjatora tego procesu (może być nim dyrektor lub nauczyciel) ograniczona jest właściwie do moderowania i ułatwienia działań uczestnikom. Bardzo istotne jest oddanie większości kompetencji w ręce społeczności szkolnej. Dzięki temu otrzymuje ona możliwość realnego wpływu: diagnozy kontekstu, identyfikowania problemów, generowania rozwiązań oraz planowania przyszłych działań.
W praktyce, metoda ta wykorzystuje przede wszystkim wizualne i „interaktywne” techniki, które ułatwiają przejście przez cały proces. Do najczęściej stosowanych narzędzi należy: mapowanie (np.: budynku szkoły i jego okolicy, miejsc lubianych albo niebezpiecznych, czy grup tworzących szkolną społeczność); ustalanie priorytetów poprzez wspólne zbudowanie hierarchii zagadnień, problemów i celów; kreatywne projektowanie i wizualizacje.
Ocena partycypacyjna opiera się na kilku istotnych założeniach:
Rezultatem pracy zespołu jest stworzenie jasnego planu działania w obszarze, którym się zajmowano, wraz z ustaleniami dotyczącymi czasu, potrzebnych zasobów i kosztów realizacji.
Jest to technika pozwalająca na zmapowanie konkretnych miejsc i elementów przestrzeni wymagających interwencji a także zbadanie potrzeb uczestników – użytkowników danej przestrzeni. Skupia się ona na kameralnych działaniach w małych grupach, najlepiej 3-4 osobowych. Kluczem do zrozumienia i zastosowania tego narzędzia jest spojrzenie na przestrzeń z perspektywy jej użytkownika.
Spacer badawczy jest interaktywną, terenową metodą rozmowy z użytkownikami danego miejsca. Można przeprowadzić go nie tylko w otwartej przestrzeni, ale też wewnątrz jakiegoś budynku. Warto z niej skorzystać, chcąc dokonać oceny jakiegoś miejsca oczami innych lub w celu zebrania pomysłów na nowe rozwiązania w sposobie zagospodarowania przestrzeni. Rekomendacje z takich konsultacji mogą być pomocne przy projektowaniu nowych lub ulepszaniu dotychczasowych rozwiązań w aranżacji przestrzeni szkoły i terenu wokół niej.
Technika ta pozwala łatwo zaangażować uczestników i umożliwia interakcje z nimi w przyjaznej atmosferze. Wymaga jednak dobrego przygotowania i kompetencji osoby prowadzącej (od znajomości badanej przestrzeni po umiejętność zadawania pytań i notowania odpowiedzi w trakcie przemieszczania się).
Przygotowując się do realizacji spaceru badawczego, należy:
W danej przestrzeni dobrze jest przeprowadzić kilka spacerów w różnych porach dnia – gdy jest jasno i w porze wieczornej, przy sztucznym oświetleniu, ale też np. przy różnej pogodzie, aby sprawdzić, jak zmienia się postrzeganie danej przestrzeni w różnych okolicznościach.
Grupy uczestniczące w spacerze powinny być niewielkie, liczące kilku uczestników. W większych grupach trudno równolegle spacerować i rozmawiać o otaczającej przestrzeni. Spacerom powinno towarzyszyć sporządzanie dokumentacji fotograficznej lub filmowej.
Cel wybrany i uszczegółowiony? Technika partycypacyjna wybrana? A zatem przyszedł czas na stworzenie planu działania. Zbierz cały zespół i wspólnie wypełnijcie poniższy dokument.
Myślcie nieszablonowo, korzystajcie z potencjału całej grupy!
Teraz czas na wypełnienie wszystkich rubryk w planie działania. Musicie przeanalizować Wasze zasoby:
Po planowaniu przyszedł czas na działanie! To moment, w którym wiesz już, którą część kursu wybrać dalej dla siebie. Mamy nadzieję, że wiedza jaką uzyskasz i przykłady, które zobaczysz – zainspirują Twoją szkołę do wprowadzania pozytywnych zmian w obszarach:
Pamiętaj, że każde działanie wymaga ewaluacji.
Wydrukuj dokument i po ustalonym z zespołem czasie – spotkajcie się ponownie, aby zastanowić się nad tym, czy (i jak) cel udało się Wam zrealizować.
